Normy stężenia szkodliwych substancji w powietrzu, w tym pyłu zawieszonego PM10 są w Polsce wielokrotnie przekraczane. W niektórych miejscach np. w Krakowie, na Śląsku czy we Wrocławiu nawet pięciokrotnie.

Skutki takiego zanieczyszczenia są alarmujące. Europejska Agencja Środowiska szacuje, że rocznie w Polsce od smogu umiera nawet 48 tys. osób. Najbardziej narażone na groźne działanie zanieczyszczonego powietrza są dzieci i  seniorzy, a także osoby z chorobą płuc i układu krążenia.

Smog nie zniknie z polskiego nieba, dopóki domy nadal będą ogrzewane miałem i węglem najgorszej jakości oraz odpadami. Do wymiany  jest ok. 3 mln starych pieców, które  emitują  ok. 20 razy więcej zanieczyszczeń do powietrza, niż nowoczesny kocioł na paliwo stałe oraz prawie 40 razy więcej niż np. kocioł na pelet.

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej przeznacza ok. 10 miliardów zł na walkę ze smogiem. Środki unijne i krajowe dostępne są w kilkunastu działaniach i programach priorytetowych, koordynowanych i tworzonych przez NFOŚiGW. Pozwalają na bieżąco podejmować kompleksowe działania inwestycyjne, edukacyjne i monitoringowe.

– Dysponujemy szeroką ofertą finansowaną zarówno ze środków krajowych jak i unijnych,  wspierającą działania na rzecz likwidacji lub ograniczania niskiej emisji – informuje Kazimierz Kujda, prezes zarządu NFOŚiGW. – Poprawa jakości powietrza jest, była i będzie jednym z najważniejszych priorytetów NFOŚiGW. Osiągnięcie tego celu wymaga jednak skoordynowanych  działań na szczeblu samorządowym. Konieczna jest realizacja przedsięwzięć w sposób kompleksowy, z jednoczesnym uwzględnieniem uwarunkowań i potrzeb regionów, które powinny zidentyfikować i opracować hierarchię zadań.

Jedną z propozycji NFOŚiGW na ograniczenie niskiej emisji i podniesienie efektywności energetycznej w Polsce jest program o nazwie Region, który będzie wdrażany za pośrednictwem wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej ze środków udostępnionych przez NFOŚiGW. Ma on charakter otwarty i daje możliwość kształtowania ostatecznej oferty dla osób fizycznych przez wojewódzkie fundusze. Program ten przewiduje szczególne preferencje w zakresie działań przyczyniających się do poprawy jakości powietrza. W najbliższym czasie ogłoszone zostaną nabory na pośredników finansowych. Należy więc oczekiwać, że w regionach środki mogą być dostępne od pierwszego kwartału 2017 r. Planowana łączna alokacja środków na 2017 r. wynosi do 40 mln zł dla zwrotnych form dofinansowania, w tym dla funduszu podstawowego – 8 mln zł; dla zobowiązania wieloletniego „OZE i efektywność energetyczna” – 28 mln zł i dla zobowiązania wieloletniego „Gospodarowanie odpadami” – 4 mln zł. Formą finansowania będą preferencyjne pożyczki i brane będą pod uwagę wszystkie typy przedsięwzięć ujęte w planach działalności WFOŚiGW, w tym również na przedsięwzięcia o charakterze lokalnym, które nie mogłyby zostać sfinansowane w ramach programów z aktualnej oferty NFOŚiGW (dotyczy to w szczególności „małych” przedsięwzięć oraz tych finansowanych dotychczas z programów: Kawka, Ryś i Prosument).

Poza programem Region, NFOŚiGW dysponuje także szeroką ofertą (nie tylko finansową) wpisującą się w działania na rzecz likwidacji lub ograniczania niskiej emisji. Można tutaj wymienić takie programy, jak: Gekon – Generator Koncepcji Ekologicznych, Lemur – Energooszczędne Budynki Użyteczności Publicznej, Prosument – dofinansowanie mikroinstalacji OZE (odbywa się realizacja zawartych umów) i Bocian – Rozproszone, odnawialne źródła energii.

NFOŚiGW wraz z wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej tworzą wspólnie system finansowania ochrony środowiska i gospodarki wodnej w Polsce. Narodowy Fundusz jest w tej branży dużą, centralną instytucją publiczną (największą tego typu w Europie), która zarządza unijnymi działaniami i dużymi programami krajowymi, przeznaczając środki finansowe na strategiczne dla Polski przedsięwzięcia proekologiczne, w tym również w szerokim zakresie na walkę z niską emisją.

Jolanta Czudak